Obsługa montażu
Montaż posiada system regulacji dla pionowej, konwencjonalnej orientacji (góra-dół) oraz orientacji
poziomej (lewo-prawo). Korzystanie z tych dwóch systemów zalecane jest w przypadku dużych zmian
kierunku oraz obserwacji obiektów na ziemi. Aby wyregulować ustawienie w poziomie, należy poluzować
duże pokrętło znajdujące się pod podstawą montażu i obrócić głowicę montażu względem osi poziomej.
Wprowadzić właściwe ustawienie za pomocą śrub młoteczkowych regulacji w poziomie.
Ponadto montaż paralaktyczny ma funkcje kontroli rektascensji (kąt godzinny) i deklinacji do
biegunowych obserwacji astronomicznych. W celu wprowadzenia znacznych zmian kierunku poluzować
pokrętła blokujące. Po zablokowaniu pokręteł blokujących za pomocą pokręteł mikroruchów
przeprowadzić precyzyjną regulację. Do ustawiania w pionie służy specjalna skala. Umożliwia ustawienie
teleskopu na Gwiazdę Polarną na bieżącej szerokości geograficznej (rys. 9).
Ustawienie na Gwiazdę Polarną
Aby obserwacja obiektów astronomicznych była możliwa, konieczne jest wyrównanie montażu. Oznacza
to konieczność przechylenia głowicy tak, aby skierowana była na północny (lub południowy) biegun
niebieski. Dla osób zamieszkujących półkulę północną zadanie to jest łatwiejsze, ponieważ jasna
Gwiazda Polarna znajduje się blisko północnego bieguna niebieskiego. W przypadku standardowych
obserwacji wystarczy jedynie częściowe wyregulowanie ustawienia na Gwiazdę Polarną. Przed
rozpoczęciem obserwacji należy upewnić się, że montaż paralaktyczny jest odpowiednio wyrównany oraz
że celownica jest ustawiona równo względem teleskopu.
Na mapie odszukać bieżącą szerokość geograficzną. Do tego celu można wykorzystać mapy drogowe.
Następnie na bocznej stronie głowicy montażu należy zlokalizować skalę o zakresie 0 – 90°. Poluzować
zaczep montażu, lekko obracając uchwyt blokady w lewo. Śruba radełkowana znajdująca się pod głowicą
montażu sprawia, że następuje przesunięcie płytki zaczepowej i zmiana kąta. Obracać pokrętło aż do
momentu, w którym wskazówka na skali szerokości geograficznej wskaże bieżącą szerokość geograficzną
(rys. 10).
Poluzować pokrętło blokujące w osi deklinacji i obrócić teleskop aż do momentu, w którym wskazówka
na tarczy wskaże 90°. Dokręcić z powrotem pokrętło blokujące w osi deklinacji. Poluzować pokrętło
blokujące teleskop w poziomie i przesunąć montaż tak, aby oś rektascensji była skierowana na Gwiazdę
Polarną. Za pomocą pokręteł regulacji w poziomie nad oznaczeniem „N" wyregulować dokładnie
ustawienie w poziomie (jeśli to konieczne). W celu dokładniejszego ustawienia spojrzeć przez celownicę
i za pomocą pokręteł regulacji w poziomie i regulacji szerokości geograficznej ustawić krzyżyk na
Gwieździe Polarnej (rys. 11).
Po chwili obiekt docelowy zacznie przesuwać się w kierunku północnym lub południowym, zależnie od
ustawienia bieguna względem Gwiazdy Polarnej. Aby obserwowany obiekt znajdował się w centralnej
części pola widzenia, użyć tylko pokrętła mikroruchów w osi rektascensji. Po ustawieniu teleskopu na
gwiazdę polarną podczas obserwacji nie należy zmieniać ustawień w poziomie i szerokości geograficznej
montażu ani zmieniać położenia statywu. Do utrzymywania obiektu w polu widzenia wystarczy regulacja
względem osi rektascensji i deklinacji.
Osoby przebywające na półkuli południowej muszą ustawić montaż na południowy biegun niebieski,
wykorzystując do jego zlokalizowania układ gwiazd. Wynika to z braku jasnych gwiazd. Najbliższą
gwiazdą jest słabo widoczna (wielkość 5,5) Sigma Octantis, która znajduje się w odległości jednego
stopnia. Obiekty pomagające w zlokalizowaniu południowego bieguna niebieskiego to α i β Crucis (w
gwiazdozbiorze Krzyż Południa) oraz obiekt ustawiony pod kątem prostym do linii łączącej α i β Centauri.
Śledzenie obiektów astronomicznych
Podczas prowadzenia obserwacji za pomocą teleskopu obiekty astronomiczne wydają się powoli
przesuwać w polu widzenia. Jeżeli montaż jest prawidłowo ustawiony na Gwiazdę Polarną, wystarczy
obrócić pokrętło mikroruchów w rektascensji, aby śledzić poruszające się obiekty. Do automatycznego
śledzenia obiektów astronomicznych i likwidacji efektu poruszających się obiektów może służyć
opcjonalny silnik rektascensji. Jeżeli jednak obiekt nie jest zbyt jasny, możliwe jest korzystanie z tarcz
ze współrzędnymi na montażu paralaktycznym. Tarcze ze współrzędnymi pomagają w lokalizowaniu
obiektów astronomicznych, których współrzędne zostały wyznaczone na podstawie map nieba.
Tarcza ze współrzędnymi rektascensji została podzielona na godziny (od 1 do 24). Mniejsze kreski
oznaczają odstępy 10-minutowe. Górny rząd liczb związany jest z obserwacjami prowadzonymi na
półkuli północnej, a rząd dolny – z obserwacjami na półkuli południowej.
Ustawianie (kalibracja) tarczy rektascensji: aby ustawić tarczę rektascensji, należy najpierw w polu
widzenia odszukać gwiazdę o znanych współrzędnych. Dobrym przykładem jest gwiazda Wega o wielkości
gwiazdowej 0,0 w gwiazdozbiorze Lutni. Z mapy gwiazd wiemy, że współrzędna rektascensji gwiazdy
Wega wynosi 18 h 36 m.
Należy poluzować pokrętła blokujące rektascensji i deklinacji na montażu i wyregulować teleskop
62